Chrzan Szlachecki

Chrzan – dodatek, którego nie może zabraknąć na wielkanocnym stole

Chrzan szlachecki to produkt o prostym składzie, bazujący na startym korzeniu chrzanu pospolitego. Jest to dodatek, którego z pewnością nie może zabraknąć na wielkanocnym stole, jak również produkt dodający potrawom smaku i aromatu także na co dzień. Chrzan ma też liczne właściwości prozdrowotne. Działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie, rozgrzewająco i przeciwgrzybiczo. Polecany jest w szczególności na trawienie, w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów oraz przy infekcjach i stanach zapalnych dróg oddechowych.

Chrzan tarty to niezastąpiony dodatek w każdej kuchni. Wyróżnia się intensywnym, naturalnym ostrym smakiem, dzięki czemu dodaje charakteru mniej wyrazistym potrawom oraz delikatną kremową konsystencją. Trudno wyobrazić sobie tradycyjną kuchnię polską, a szczególnie okres Wielkanocy bez chrzanu. Biała kiełbasa, kanapka z wędliną czy jajka na twardo dla większości z nas nie mogą się bez niego obejść. Ten biały korzeń to znakomite uzupełnienie wielu dań, które od lat nieprzerwanie królują na stołach.

Jak uprawia się chrzan?

Korzeń chrzanu to podstawowy składnik dodatku, stosowanego tradycyjnie w polskiej kuchni. Chrzan jako roślina nie jest skomplikowany w uprawie i pielęgnacji. Sadzenie odbywa się poprzez umieszczenie kawałków korzeni na głębokości około 3-4 cm w ziemi. Odstępy pomiędzy roślinami powinny wynosić około 30 cm, a między kolejnymi rzędami około 60 cm. Chrzan najlepiej jest sadzić wczesną wiosną lub jesienią, na stanowisku słonecznym lub półcienistym. Gleba pod uprawę powinna być żyzna i przepuszczalna, o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym. Roślina nie wymaga częstego przycinania, za to zaleca się usuwanie jej kwiatostanów w celu rozwoju silnych korzeni – zamiast produkcji nasion. Chrzan powinien być odpowiednio nawadniany. Lepiej rośnie w glebach wilgotnych, ale też zdrenowanych, co pozwala uniknąć gnicia korzeni. Uprawa wymaga także systematycznego odchwaszczania, które zapobiega konkurowaniu o wodę i składniki odżywcze z gleby. Do nawożenia chrzanu warto stosować materiał organiczny. Wykorzystanie obornika lub kompostu wiosną powinno wystarczyć roślinie na cały sezon wegetacyjny.

JAKIE WŁAŚCIWOŚCI POSIADA CHRZAN SZLACHECKI?

Chrzan można wykorzystywać w zielarstwie i medycynie jako pomoc w walce z wieloma chorobami i osłabieniem organizmu. Chrzan to naturalne lekarstwo na chore zatoki, katar, niestrawność, a także na bóle kręgosłupa i reumatyczne. Świeży chrzan jest źródłem witaminy C, która uczestniczy w wytwarzaniu kolagenu w skórze, wzmacnia naczynia krwionośne i poprawia odporność organizmu. Ponadto zawiera niewielką ilość składników mineralnych potrzebnych każdego dnia organizmowi oraz witaminy z grupy B.

Synigryna to najcenniejszy składnik chrzanu, który jest substancją o właściwościach antybiotycznych i wspomagających układ trawienny, poprawia przemianę materii oraz pracę pęcherzyka żółciowego. Poza tym działa rozgrzewająco, odkażająco i wykrztuśnie. Łagodzi także objawy infekcji. Glikozydy zawarte w chrzanie mają właściwości grzybobójcze i bakteriobójcze, dzięki temu są naturalnym konserwantem.

Składniki: korzeń chrzanu 75%, cukier, cytryna, woda, sól, olej rzepakowy

Proponowane warunki przechowywania: przechowywać w suchym i chłodnym miejscu, również po otwarciu. Przed pierwszym użyciem odkręcić zakrętkę i usunąć folie ochronną.

UWAGA

Produkt może zawierać gorczycę i seler.

Zastosowanie chrzanu

Chrzan pobudza wydzielanie soków trawiennych, ułatwia przyswajanie pokarmów i poprawia przemianę materii. Zapobiega dolegliwościom trawiennym po zjedzeniu tłustych i ciężkostrawnych potraw. Chrzan tarty charakteryzuje się ostrym zapachem drażniącym nozdrza, czasem powodującym łzawienie. Jest wykorzystywany do przygotowania sosu chrzanowego, dipów. W tej postaci stanowi doskonały dodatek do potraw z jajek na zimno, dopełnia smak wędlin, serów, kurczaka, czy potraw z ryb. Jako pikantną polewę np. zmieszany z jogurtem może być stosowany do pieczonych ziemniaków. Świetnie smakuje w maśle jako masło chrzanowe do grillowanego mięsa, a także w twarożku do smarowania pieczywa. Należy pamiętać, że gotowany chrzan traci ostrość i staje się przyprawą łagodną.

Chrzan – sposób użycia

Chrzan stosuje się przede wszystkim w kuchni, głównie jako przyprawę i dodatek do dań. Chrzan tarty jest idealnym dodatkiem do mięs, pasztetów, jaj, wędlin, a także warzywnych surówek – doskonale komponuje się z selerem czy marchewką z jabłkiem. Ze względu na ostry smak jest nieodzownym elementem ćwikły.

Czy chrzan jest zdrowy?

Chrzan to jeden ze zdrowszych dodatków, jakie można stosować w swojej kuchni. Produkt ma niski indeks glikemiczny i jest niskokaloryczny, a jednocześnie bogaty w cenne dla zdrowia składniki odżywcze. Można znaleźć w nim zarówno błonnik i białko, jak i liczne witaminy oraz minerały, w tym:

• magnez,
• potas,
• wapń,
• fosfor,
• kwas foliowy,
• witaminę C,
• wapń.

Poza tym, chrzan zawiera także glukozynolany, które rozkładają się na izotiocyjaniany. Substancje te mają natomiast potencjał antynowotworowy i mogą chronić organizm przed infekcjami. Chrzan ma też wiele innych właściwości prozdrowotnych. Działa przeciwutleniająco, redukując wolne rodniki. Ma też właściwości antybakteryjne, cenione zwłaszcza w przypadku infekcji układu oddechowego.

Czy chrzan jest zdrowy na wątrobę?

Chrzan jest stosowany w medycynie tradycyjnej jako naturalny środek na schorzenia wątroby i woreczka żółciowego. Produkt można spożywać między innymi przy chorobie stłuszczeniowej wątroby. Nie należy jednak przyjmować go w dużych ilościach. Z uwagi na działanie drażniące, chrzanu nie poleca się osobom z takimi objawami i schorzeniami jak zgaga, wrzody żołądka czy wrzody dwunastnicy.

Na co pomaga chrzan?

Chrzan tarty to ostra przyprawa, która pomaga udrożnić drogi oddechowe. Należy pamiętać jednak, aby nie stosować go w nadmiarze, ponieważ może to doprowadzić do podrażnienia śluzówki czy łzawienia oczu. Roślina doceniana jest za swoje działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Swoje właściwości zawdzięcza natomiast takim substancjom jak benzyloizotiocyjanian czy glukozynolany. W jej składzie można znaleźć także minerały oraz witaminy, w tym witaminę C, A i z grupy B.

Chrzan bywa określany mianem naturalnego antybiotyku, podobnie jak czosnek czy cebula. Produkt łagodzi stany zapalne i działa przeciwbakteryjnie. Może wzmacniać układ odpornościowy i wspierać go w walce z infekcjami. Pomaga też udrożnić zatkany nos przy katarze. Można stosować go na przeziębienie w celu złagodzenia takich objawów jak gorączka (działanie napotne) i kaszel (działanie wykrztuśne). Jako naturalny antyoksydant roślina wykazuje także działanie przeciwnowotworowe i przeciwutleniające. Zapobiega uszkadzaniu komórek przez wolne rodniki i redukuje ich nadmiar w organizmie.

Chrzan wspomaga trawienie, łagodzi niestrawność, wspiera leczenie chorób wątroby. Produkt pobudza produkcję soków żołądkowych i przyspiesza metabolizm. Ułatwia też trawienie tłustych potraw, dlatego jest popularnym dodatkiem do mięs. Może również obniżać poziom złego cholesterolu we krwi.

Chrzan pomaga zadbać także o zdrowy układ moczowy. Sprawdza się przy infekcjach pęcherza, przyspieszając usuwanie patogenów chorobotwórczych. Ma też działanie antyseptyczne. Co więcej, chrzan można stosować również zewnętrznie na przebarwienia skórne i piegi. Roślina działa wybielająco, kiedy jest używana w formie pasty aplikowanej bezpośrednio na przebarwione punkty.

Chrzan a odchudzanie

Chrzan może wspierać proces odchudzania z uwagi na niską kaloryczność, zawarty w nim błonnik i białko oraz zapewniane uczcie sytości. Produkt wspomaga trawienie i przyspiesza metabolizm. Zapobiega również zaparciom, pomaga kontrolować apatyt i ułatwia trawienie ciężkich potraw. Poprzez stymulowanie metabolizmu może usprawniać spalanie tkanki tłuszczowej. Jest także produktem bogatym w składniki odżywcze, choć jednocześnie nie dostarcza organizmowi zbędnych kalorii w postaci niezdrowych tłuszczy czy dużej ilości prostych węglowodanów.

Chrzan – kcal

Chrzan jest bardzo ostrą przyprawą, dlatego stanowi dodatek do dań, który spożywany jest w niewielkiej ilości. Jedna łyżka chrzanu o wadze około 15 g zawiera jedynie 7 kcal. Natomiast 100 g produktu dostarcza organizmowi zaledwie 81 kcal. Chrzan jest nie tylko niskokaloryczny, ale i przyjazny dla osób z insulinoopornością, ponieważ wyróżnia się niskim indeksem glikemicznym. W przeciwieństwie do innych popularnych dodatków, jak standardowy ketchup czy majonez, nie zawiera dużej ilości dodanego cukru czy tłuszczów, zatem stanowi wybór najmniej kaloryczny i najkorzystniejszy dla zdrowia.

Chrzan na stawy

Chrzan działa rozgrzewająco i przeciwzapalnie, dlatego często stosowany jest do łagodzenia bólu stawów, między innymi przy reumatyzmie. W tym celu chrzanu tartego używa się w formie okładów. Mieszankę chrzanu i wody należy aplikować na gazę, a następnie przykładać do bolących miejsc. Warto pamiętać jednak, że roślina może podrażniać skórę, dlatego okładów nie wolno trzymać na ciele zbyt długo.

Chrzan na zatoki

Chrzan zawiera olejki eteryczne, które udrażniają nos i zatoki. Produkt działa też antybakteryjnie i rozgrzewająco. Aby pomógł przy zapaleniu zatok, katarze i zatkanym nosie można wdychać jego zapach, stosować go do inhalacji, a także spożywać wraz z posiłkami.

Chrzan a wasabi

Chrzan często mylony jest z wasabi – chrzanem japońskim. Oba produkty mają silny smak i aromat. Działają rozgrzewająco i antybakteryjnie. Są też bardzo ostre, choć w wasabi wyczuwa się więcej intensywnego aromatu i nuty goryczy. Wasabi występuje w Japoni, natomiast chrzan głównie w Europie. Wasabi ma cienkie, zielone pędy, a chrzan białe i grube korzenie. Zielone wasabi stosuje się w kuchni japońskiej do sushi i innych dań rybnych, podczas gdy chrzan dodaje się gównie do mięs i wędlin, a także sosów i surówek.

Czym wyróżnia się chrzan japoński?

Chrzan japoński – wasabi – ma ostry i bardzo intensywny smak, który podkreśla walory dań rybnych. Produkt pobudza nos bardziej niż kubki smakowe języka. Z tego względu może pomagać w udrażnianiu dróg oddechowych. Wasabi przypomina chrzan pospolity, ale jest bardziej ostre i ziołowe w smaku. Posiada natomiast podobne właściwości: działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne, usprawniające trawienie, wzmacniające odporność, antyoksydacyjne i potencjalnie przeciwnowotworowe.

Z czym najlepiej smakuje chrzan?

Chrzan najlepiej smakuje z potrawami tłustymi i ciężkostrawnymi. Można dodawać go do mięs (pieczonych, smażonych, wędzonych) i wędlin, w tym także pasztetów, pulpetów czy kiełbas. Tarty chrzan warto podawać między innymi do tłustej golonki czy karkówki, ale też do ryb, zwłaszcza smażonych. Chrzan dobrze smakuje z łososiem i halibutem. Pasuje również do gotowanych jajek. Bywa składnikiem zup i sosów oraz surówek i sałatek, zwłaszcza ćwikły (buraka) z jabłkami. Można podawać go – w formie sosu – do dań mącznych, jak kopytka, pyzy, kluski śląskie i inne.

Jak przechowywać chrzan?

Chrzan – zarówno cały korzeń, jak i korzeń tarty – należy przechowywać w chłodnym i wilgotnym miejscu. Może to być zarówno piwnica, jak i lodówka. W przypadku produktu gotowego, po otwarciu słoiczka, chrzan należy trzymać w lodówce i spożyć w terminie określonym na opakowaniu – najczęściej kilka dni.

Dlaczego chrzan je się na Wielkanoc?

Chrzan trafia tradycyjnie nie tylko na wielkanocny stół, ale również do koszyczka ze święconką. Produkt symbolizuje pokonanie goryczy męki Jezusa. Ma dawać także witalność i siłę. Do koszyczka wkładany jest po to, aby zapewniać domownikom zdrowie i sprawność fizyczną. Powinien wzmacniać też właściwości (symboliczne) pozostałych święconych pokarmów. Dawniej wierzono, że święcenie chrzanu zapobiega nieszczęściom i zapewnia spokój w rodzinnym życiu.

Chrzan w ciąży

Będąc w ciąży nie należy spożywać chrzanu w nadmiernych ilościach. Zawarty w nim olejek gorczycowy może podrażniać układ pokarmowy, co będzie szczególnie niekorzystne w trzecim trymestrze ciąży.

Chrzan – przeciwwskazania

Chrzanu nie należy podawać dzieciom poniżej 4. roku życia. Pomimo właściwości prozdrowotnych, produkt nie jest polecany także osobom z chorobami nerek, tarczycy i układu pokarmowego. Nie należy spożywać chrzanu w przypadku wrzodów żołądka i dwunastnicy, refluksu, chorób jelit, zaburzeń trawienia, a także przed zabiegami chirurgicznymi. Niektóre osoby mogą być nadwrażliwe lub uczulone na korzeń chrzanu. Należy unikać też spożywania dużych ilości produktu w przypadku ciąży i karmienia piersią.