Czarnuszka Siewna – Właściwości, Działanie, Zastosowanie

SPIS TREŚCI:

1. 1. Co to jest czarnuszka?
   2. Ile dziennie można spożywać czarnuszki?
   3. Czarnuszka – przeciwwskazania
   4. Zastosowanie czarnuszki
   5. Czarnuszka jako przyprawa
   6. Właściwości lecznicze czarnuszki
   7. Czy można jeść czarnuszkę w ciąży?
   8. Nasiona czarnuszki na odchudzanie
   9. Czy można stosować czarnuszkę na włosy?
   10. Czy dzieci mogą spożywać czarnuszkę?

Co to jest czarnuszka?

Czarnuszka siewna (Nigella Sativa L.) należy do rodziny jaskrowatych i potocznie nazywana jest także kminem czarnym, panną w zieleni lub kąkolicą. O bogactwie jej właściwości wiedzieli już starożytni, którzy nazywali olej z czarnuszki złotem faraonów i  gdzie była ona uważana za panaceum na wszystkie choroby. W krajach bliskiego wschodu do dziś używana jest jako przyprawa, ale też jako jeden z najważniejszych dostępnych środków leczniczych.[1,5]

Ziarna czarnuszki określane są jako „ziarna błogosławieństwa” i od lat stosowane są w leczeniu takich chorób jak astma, zapalenie oskrzeli, reumatyzm oraz we wszelkich stanach zapalnych.

Wiele leków dostępnych na polskim rynku, głównie pochodzenia ziołowego, działanie farmakologiczne opiera na tradycji stosowania. Wspominamy o tym dlatego, by wyjaśnić, że czarnuszka nie jest odosobnionym przypadkiem, pomimo iż nie jest naszym rodzimym dobrem.

Czarnuszka siewna jest rośliną bogatą w wiele związków aktywnych. Zawiera w sobie olej, obejmujący nienasycone kwasy tłuszczowe, sterole roślinne, tokoferole czyli witaminę E. Ziarna czarnuszki są także bogactwem soli mineralnych i pierwiastków: wapnia, cynku, miedzi, potasu, żelaza.[4]

Niektóre opracowania podają, że liście czarnuszki siewnej zawierają więcej witaminy C niż natka pietruszki.

Ziarna czarnuszki określane są jako „ziarna błogosławieństwa” i od lat stosowane są w leczeniu takich chorób jak astma, zapalenie oskrzeli, reumatyzm oraz we wszelkich stanach zapalnych.

Ziarna czarnuszki siewnej zawierają cenny olejek eteryczny stanowiący od 0,4-2,5%, a jego głównymi składnikami czynnymi są nigellon i tymochinon. Tymochinon stanowi około 25% olejku eterycznego, który jest otrzymywany na drodze destylacji z parą wodną.

Czarnuszka siewna znajduje się wśród roślin o dobrze poznanym i udowodnionym potencjale prozdrowotnym. Świadczą o tym liczne publikacje opisujące jej właściwości farmakologiczne.

Czarnuszka ziarna – ile dziennie?

Jest to uzależnione od dolegliwości z jaką się zmagamy i od postaci czarnuszki w jakiej ją przyjmujemy. Czy są to ziarna spożywane jako dodatek do potraw, wyciągi z czarnuszki czy też olej. Jak zawsze bardzo ważne jest słuchanie potrzeb własnego organizmu. Gdy w trakcie stosowania kuracji czujemy dyskomfort, powiniśmy ją przerwać bądź zmniejszyć dawkę i wydłużyć czas jej trwania.

Przejdźmy jednak do konkretów i doniesień naukowych co do zalecanych dawek.

W schorzeniach reumatycznych, źółtaczce, chorobach żoładka, wzdęciach i zarobaczeniu zaleca się stosowanie czarnuszki w postaci zmielonej w dawce pół łyżeczki 2-3 razy dziennie. Czas trwania takiej kuracji powinien wynosić od miesiąca do trzech. Następnie powinniśmy zrobić miesięczną przerwę i w zalezności od potrzeb kurację powtórzyć.

Napar z nasion czarnuszki:

• 1 łyżeczkę roztartych nasion zalać wrzątkiem.
• pić dwa razy dziennie jako środek wzmacniający układ odpornościowy, a także jako środek rozkurczowy, moczopędny, poprawiający trawienie. [1,4,5]

Na rynku pojawia się coraz więcej preparatów na bazie czarnuszki w tym suplementów diety. Każdy z nich powienien zawierać dawkowanie. Jest to szczególnie ważne w przypadku wyciagów, które mogą różnić się mocą i zawartością substancji czynnych.

Czarnuszka – Przeciwwskazania

Badania toksyczności, zamieszczone w literaturze fachowej wskazują na niską toksyczność stosowania zarówno oleju jak i wyciagów z czarnuszki siewnej. Dotyczyły one badania toksyczności ostrej i przewlekłej. W obu przypadkach nie wykazano jakichkolwiek czynników wskazujących na szkodliwe dzialanie czarnuszki czy też skutki uboczne. [5,2]

Czarnuszka – Zastosowanie

Czarnuszka jest rośliną o ogromnym potencjale. Z racji naszego powrotu do dawnych, roślinnych terapii, wiele roślin odkrywamy na nowo lub znajdujemy im inne niż dotychczas, bądź też szersze zastosowanie.

Czarnuszka od lat jest znana z własciwości: antywirusowych, przeciwutleniających, przeciwzapanych. Z jej bogactwa czerpie medycyna tradycyjna taka jak Ajuwerda, Unani czy Siddha w któych jest ona podstawą terapii: astmy, wszelkiego rodzaju stanów zapalnych, dolegliwości bólowych w tym bólów głowy czy pleców.[2]

Znajomość substancji czynnych w niej występujących oraz ich własciwości sprawia, że każdy może znaleźć w niej coś dla siebie. Od interesującej przyprawy po remedium na trapiące nas dolegliwości.

Tymochinon zawarty w czarnuszce jest przedmiotem szeregu badań licznych naukowców z różnych dziedzin nauki. Jego własciwości przeciwgrzybicze, szczególnie w kierunku grzybów drożdżoidalnych mogą znaleźć zastosowanie w przemyśle mleczarskim jako środek konserwujący pochodzenia naturalnego. W przeprowadzoanych badaniach wykazano skuteczność porównywalną z dotychczas stosowanymi preparatami.

Czarnuszka wykazuje właściwości łagodzące przewód pokarmowy, więc jest wybawieniem dla osób przebywających na diecie lekkostrawnej, gdzie często potrawy są pozbawione smaku.

Czarnuszka Jako Przyprawa

Tradycja stosowania czarnuszki wywodzi się z jej zastosowania jako przyprawy. Była wykorzystywana w ten sposób już w starożytności, stąd nosi też nawę czarnego kminu. Jest powszechnie używana w piekarnictwie i przemyśle mleczarskim.

Ze względu na swoją aromatyczność i ostry smak jest często stosowana jako przyprawa do tłustych mięs. Z powodzeniem może zastępować pieprz w dietach osób zmuszonych go wykluczyć. Czarnuszka wykazuje właściwości łagodzące przewód pokarmowy, więc jest wybawieniem dla osób przebywających na diecie lekkostrawnej, gdzie często potrawy są pozbawione smaku, co jest dodatkowym utrudnieniem dla osób ją stosujących.

Nasiona czarnuszki dodawane do zalewy konserwującej wpływają na zwiększenie trwałości przetworów i utrzymanie jędrności ogórków. Olej z nasion czarnuszki znajduje natomiast zastosowanie jako dodatek do likierów.

Czarnuszka – Właściwości Lecznicze

Właściwości lecznicze czarnuszki są rozległe stąd nazywana jest rośliną plejotropową, czyli o działaniu wielofunkcyjnym. Do najważniejszych z nich zaliczamy:

Działanie przeciwcukrzycowe

Mechanizm działania czarnuszki polega na obniżeniu stresu oksydacyjnego i utrzymaniu integralności komórek trzustkowych. Korzystny wpływ na ich regenerację oraz namnażanie, usprawnienie obwodowego metabolizmu glukozy i zwiększaniu sekrecji insuliny lub redukcji jelitowej absorpcji glukozy. W prostym języku oznacza to utrzymywanie poziomu glukozy na stałym poziomie oraz prawidłowe funkcjonowanie trzustki.

W badaniach na szczurach wykazano także skuteczność działania nasion czarnuszki w łagodzeniu cukrzycowej osteopenii, która jest dolegliwością towarzyszącą cukrzykom i polega na spadku gęstości kości, która może prowadzić między innymi do stopy cukrzycowej.

Badanie aktywności ekstraktu z czarnuszki siewnej w terapii cukrzycy przeprowadzono także na chorych dotkniętych cukrzycą typu II (insulino zależnych). Pacjentom podawano kapsułki zawierające odpowiednio od 1 do 3 g wyciągu w zależności od grupy badanej, raz dziennie przez okres trzech miesięcy. U chorych, którzy przyjmowali dawkę 2g/dziennie zaobserwowano największą poprawę badanych parametrów. Oceniano: poziom hemoglobiny glikowanej oraz poziom glukozy na czczo i po 2h od spożycia posiłku.[4,5]

Badania kliniczne przeprowadzone na dzieciach i dorosłych dotkniętych astmą wykazały, że stosowanie 2g ziaren czarnuszki wymieszanych z łyżeczką miodu raz dziennie przez okres trzech miesięcy przyniosło poprawę czynności płuc.

Działanie w kierunku chorób górnych dróg oddechowych

Badania kliniczne przeprowadzone na dzieciach i dorosłych dotkniętych astmą wykazały, że stosowanie 2g ziaren czarnuszki wymieszanych z łyżeczką miodu raz dziennie przez okres trzech miesięcy przyniosło poprawę czynności płuc.

W innym badaniu przeprowadzonym wśród dorosłych i dzieci gdzie stosowano kapsułki z olejem z czarnuszki w dawce 40-80/mg/kg dziennie zaobserwowano złagodzenie dolegliwości na tle alergicznym takich jak: astma, katar alergiczny czy egzema.[2,3]

Działanie przeciwnowotworowe

Pojawia się coraz więcej publikacji donoszących o działaniu przetworów z czarnuszki w kierunku zwalczania nowotworów. Na modelach zwierzęcych uzyskano korzystne rezultaty w leczeniu nowotworów typu: gruczolakorakowi trzustki, mięsakowi macicy, rakowi okrężnicy czy liniom komórek białaczkowych. We wszystkich tych schorzeniach mechanizm działania polegał na apoptozie czyli śmierci komórek nowotworowych, działaniu przeciwuteniającym, a także pobudzeniu czynności limfocytów oraz makrofagów.

Tymochinon oraz substancje towarzyszące zawarte w czarnuszce działały selektywnie na komórki nowotworowe nie powodując uszkodzeń oraz zahamowania namnażania komórek zdrowych. Wyniki te są obiecujące w świetle dotychczas stosowanych terapii.[4,5]

Działanie przeciwwrzodowe

Olej z czarnuszki siewnej posiada wysoki potencjał antyutleniający, więc spisuje się idealnie w chorobie wrzodowej żołądka, której główną przyczyną jest obniżenie aktywności enzymów antyuteniających. Tymochinon oraz nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w oleju z czarnuszki działają gastroprotekcyjnie, poprzez zmniejszenie uszkodzeń błony śluzowej żołądka.[4,5]

Działanie hepatoochronne

Stosowanie oleju z czarnuszki w modelach zwierzęcych, gdzie wywoływano hepatotoksyczność, zapobiegało zwłóknieniu wątroby, a także pozwalało uzyskać korzystny profil lipidowy oraz poziom bilirubiny. Pozytywne wyniku uzyskano stosując także wodną zawiesinę z nasion oraz wyciąg z czarnuszki w połączeniu z wyciągiem z pokrzywy.

Podobne wyniki uzyskano także w badaniach nad neurotoksycznością w modelach zwierzęcych. W obu przypadkach stosowanie przetworów z czarnuszki siewnej nie doprowadziło do uszkodzeń w obrębie wątroby i nerek poddawanych badaniu zwierząt.[4,5]

Aktywność przeciwbakteryjna

Niewielu z nas zdaje sobie sprawę, że powszechne stosowanie antybiotyków doprowadziło do powstania antybiotykooporności, z którą możemy zmagać się szybciej niż nam się wydaje. Dlatego tak ważne jest znalezienie substancji naturalnych o działaniu antybakteryjnym będących ich alternatywą.

Chociaż mechanizm działania przeciwdrobnoustrojowego nasion czarnuszki nie został poznany wiemy, że substancją za te właściwości odpowiadającą jest tymochinon. Jego działanie przeciwbakteryjne zostało potwierdzone w licznych badaniach laboratoryjnych, szczególnie w kierunku zwalczania zakażeń gronkowcem złocistym (Staphylococcus aureus), gdzie wykazano, że może wzmagać działanie antybiotyków.

Pozytywne wyniki otrzymano także stosując wyciągi z czarnuszki w walce z drobnoustrojem Helicobacter pylori.[4,5]

Aktywność przeciwgrzybiczna

Tymochinon izolowany z nasion czarnuszki siewnej wykazuje właściwości lecznicze w grzybiczych zakażeniach skóry. Dane literaturowe donoszą o jego silnym działaniu w kierunku grzybów drożdżoidalnych. Może w ten sposób znaleźć zastosowanie w preparatach zwalczających wszelkie tego pochodzenia dolegliwości typu łupież skóry głowy i być alternatywą lub działać wspomagająco w terapii z lekami syntetycznymi.[4,5]

Aktywność przeciwwirusowa

Publikacje naukowe donoszą o badaniu, któremu poddano chorych zarażonych wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV), którzy nie kwalifikowali się do leczenia standardową terapią z użyciem interferonu alfa. Pacjenci ci otrzymywali kapsułki zawierające 450mg oleju z czarnuszki trzy razy dziennie przez trzy miesiące. Po tym czasie zaobserwowano zmniejszenie miana wirusa, stresu oksydacyjnego, zwiększenia poziomu płytek krwi, erytrocytów. U chorych ustąpiły obrzęki kończyn, a poziom glukozy we krwi się uregulował. Wyniki tych badań napawają optymizmem dla chorych dotkniętych tym wirusem.[4,5]

Czy można Jeść Czarnuszkę w Ciąży?

Olejek eteryczny, którego zawartość jest wysoka w nasionach z czarnuszki posiada własciwości hamujace czynności skurczowe mięsni gładkich macicy.[5] Zostało to potwierdzone na modelach zwierzęcych, jednak ciąża jest stanen szczególnym wymagajacym prowadzenia pod nadzorem lekarza.

Nie zaleca się terapii “na własną rekę” w trakcie jej trwania bez konsultacji lekarskiej.

Tymochinon zawarty w oleju z czarnuszki pozwala nam zahamowac stany zapalne w organiźmie, które sa często przyczyną nieprawidłowej przemiany materii.

Nasiona Czarnuszki na Odchudzanie

Czarnuszka siewna zawierająca bogactwo substancji czynnych, posiada jednak tylko jedno oświadczenie zdrowotne widniejące na stronie EFSA: regulacja poziomu glukozy we krwi.

Nie jest ono regulowane żadnym warunkiem spożycia, więc nie wiemy jaka dawka się za nim kryje. Jednak jest to oświadczenie bardzo ważne, gdyż potwierdza działanie czarnuszki w prewencji cukrzycy. Stały poziom glukozy we krwi sprawia, że nie dopadają nas ataki głodu, szczególnie tego na słodycze. Eliminujemy w ten sposób chęć podjadania co przekłada sie na szczupłą sylwetkę. W prosty sposób jesteśmy w stanie zgubić zbędne kilogramy i zadbać o nasze zdrowie.

Tymochinon zawarty w oleju z czarnuszki pozwala nam ponadto zahamowac stany zapalne w organiźmie, które sa często przyczyną nieprawidłowej przemiany materii.[7]

Czy można Stosować Czarnuszkę na Włosy?

Olej z czarnuszki wydaje się być interesującym surowcem dla branży kosmetycznej. Zawiera on w swoim składzie związki odpowiedzialne za działanie fotoprotekcyjne, które z powodzeniem mogłby znaleźć zastosowanie w preparatach do włosów chroniących kolor czy wystawianych na długotrwałą ekspozycję słoneczną.

Zawarty w oleju z czarnuszki olejek eteryczny zawiera w swoim składzie tymochinon, który ma własciwości przeciwgrzybicze i antyhistaminowe co oznacza, że łagodzi stany zapalne.

Wiemy, że zdrowe włosy w dużej mierze zależą od zdrowej skóry głowy. Często nie jesteśmy świadomi, że nasz organizm walczy ze stanem zapalnym. Widocznym efektem działania drożdżaków na skórze głowy jest np. łupież. Swędząca lub łuszcząca się skóra głowy może być oznaką występowania także innych drobnoustrojów badź alergii np. na substancje myjące w szamponach. W takim przypadku wcierki z oleju z czarnuszki stosowane przed myciem włosów wydają się być dobrym rozwiązaniem.

Dodatkowo możemy suplementować olej z czanuszki wewnętrznie, by wzmocnić działanie kuracji i przyśpieszyć jej efekty.

Zdrowa skóra głowy powinna w zamian odwdzięczyć się nam pięknymi, mocnymi włosami. Pamiętajmy jednak, że na efekty musimy zaczekać od miesiąca do trzech. Uzbrojmy się więc w cieprliwość.[6]

Okres wiosenny i jesionno-zimowy są czasem występowania częstych infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci, a właśnie w leczniu tych dolegliwości czarnuszka jest od wieków stosowana.

Czy Dzieci mogą Spożywać Czarnuszkę?

Czarnuszka w terapii dziecięcej ma działanie podobne do anyżu, kminku i kopru włoskiego. Przechodzi z mlekiem matki do żołądka, gdzie ułatwia funkcje trawienne. Może więc stanowić alternatywę dla dotychczas stosowanych preparatów w zwalczaniu kolki u niemowląt, szczególnie teraz, gdy fitoestrogeny zawarte w owocach kopru wzbudzają coraz więcej wątpliwości.[1]

Ponadto szerokie spektrum działania czarnuszki oraz jej naturalne pochodzenie czynią ją surowcem ciekawym i wartościowym w kontekście wykorzystania w chorobach dziecięcych.

Olej z nasion czarnuszki jest na dużą skale ropowszechniany jako czynnik immunostymulujący szczególnie dla dzieci w wieku przedszkolnym. Okres wiosenny i jesionno-zimowy są czasem występowania częstych infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci, a właśnie w leczniu tych dolegliwości czarnuszka jest od wieków stosowana.

Niska toksyczność oleju z czarnuszki dodatkowo przemawia za jego wykorzystaniem.

Ostanie lata nauczyły nas pokory w walce z wirusami. Pandemia Covid-19 dotknęła większość populacji. Bezsilność medycyny w obliczu pandemii sprawiła, że zaczęliśmy zwracać większą uwagę na świadome budowanie odporności oraz naturalne sposoby jej wspomagania.

Wśród środków będących pod lupą naukowców znalazła się czarnuszka i jej przetwory jako czynnik immunomodelujący. W roku 2021 ukazała się praca przeglądowa, opisująca wykorzystanie czarnuszki siewnej jako terapii wspomagającej w leczeniu Covid-19. Wykazano, że dzieci stosujące olej z czarnuszki są rzadziej poddawane hospitalizacji i unikają komplikacji związanych z wystąpnieniem wirusa Covid-19. Dodatkowo liczne badania kliniczne potwierdzają bezpieczeństwo stosowania czarnuszki w tarapii pediatrycznej.[2,3]

Źródła:

1. M. Senderski, “Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, wyd.3
2. N.M. Pakkir Maideen, Potential of black seeds (Nigella Sativa) in the management of Covid-19 among children. IJMDAT 2021:4:e366
3. Ameen NM, Altubaigy F, Jahangir T, Mahday IA, Mohammed EA, Musa OA. Effect of Nigella sativa and bee honey on pulmonary, hepatic and renal function in Sudanese in Khartoum state. J Med Plant Res 2011;5:6857-6863.
4. M. Borusiewicz, Z. Janeczko, Nigella sativa L.- roślinny surowiec o właściwościach plejtropowych. Postepy Fitoterapii 4/2015.
5. D. Mańkowska, W. Bylka, Nigella sativa L.-związki czynne, aktywność biologiczna. Herba Polonica, Vol.55 No 1 2009
6. A. Kaźmierczak, D. Wcisło-Dziadecka, N. Zmarzły, Zdrowie z natury- czarnuszka siewna w produktach kosmetycznych i leczniczych. Post N Med 2018; XXXI(1A):61-64
7. https://www.efsa.europa.eu/en