Olej rydzowy – można go nazwać złotem Wielkopolski ponieważ w tym rejonie jest on najbardziej znany, ale czy faktycznie cokolwiek o nim wiemy?
Zaczniemy może banalnie od pochodzenia i wyjaśnienia jego nazwy. Olej rydzowy otrzymywany jest z nasion lnianki siewnej (Camelina Sativa L.). Jej nasiona wyglądają podobnie do nasion lnu jednak nie jest to ta sama roślina.
W języku angielskim nazywana jest false flax czyli fałszywy len, nie jest to do końca prawdą, ponieważ bycie innym, a fałszywym to dwie odrębne sprawy. Jak to bywa z nazwą musi ona mieć swoje uzasadnienie i tak jest też tutaj. Nazwa olej rydzowy została zaczerpnięta od barwy samego oleju który posiada bardzo charakterystyczną rudą, rdzawą barwę.
SPIS TREŚCI:
- Olej Rydzowy z Lnianki
- Właściwości Oleju Rydzowego
- Zastosowanie Oleju Rydzowego w Kosmetyce
- Kwasy Tłuszczowe w Oleju Rydzowym
Olej Rydzowy z Lnianki
Nasiona lnianki zwanej lnicznikiem siewnym są bardzo drobne, co utrudnia efektywny proces wytłaczania z niej oleju, jednak sama lnianka nie jest rośliną szczególnie wymagającą, nie wymaga żyznej gleby, cechuje się dużą odpornością na choroby i szkodniki dzięki naturalnej zawartości fitoaleksyn. Ponadto odznacza się dużą wytrzymałością na przejściowe niedobory wody w glebie. Wszystko to sprawia, że jej uprawa nie jest kłopotliwa a nawet przyjazna dla środowiska.
Ta skromna roślina oleista kryje w sobie aż 40% oleju. Zawartość kwasów tłuszczowych w oleju rydzowym w dużym stopniu zależy od gatunku jak i sposobu pozyskiwania z niej oleju.
Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, pochodne kwasu α-linolenowego stanowią w niej od 35-40% ogólnej zawartości, omega-6, pochodne kwasu linolowego natomiast od 15-20%. Proporcja kwasów omega 3 do 6 powinna zawierać się w przedziale 1:5-1:2. W oleju rydzowym stosunek ten wynosi 1:2 i jest to unikalny i pożądany układ kwasów tłuszczowych. Dlaczego jest on tak ważny?
Kwasy tłuszczowe z rodzin omega 3 i 6 z racji swojej budowy konkurują o te same enzymy w szlaku metabolicznym. Ich niewłaściwy skład mógłby zachwiać procesy metaboliczne w organizmie, zaburzyć jego homeostazę. Prawidłowy stosunek tych kwasów w diecie wpływa ponadto na procesy kognitywne, ułatwia kojarzenie, zapamiętywanie, koordynację ruchową. Ma także pozytywny wpływ na utrzymanie stabilności nastrojów oraz opanowywaniu stanów lękowych.
Dieta bogata w NNKT skomponowane naturalnie we właściwej proporcji jest szczególnie ważna dla młodych, rosnących organizmów a także dla osób starszych. W czasie gdy nasze społeczeństwo starzeje się coraz szybciej niezbędne jest wspieranie organizmu w procesie prawidłowego starzenia.
Właściwości Oleju Rydzowego
Olej rydzowy odznacza się charakterystyczną czerwonobrunatna barwą, która wynika z zawartości barwników karotenoidowych. Ich obecność sprawia, że olej rydzowy ma działanie antyoksydacyjne, bezpośrednio związane z usuwaniem wolnych rodników. Karotenoidy mają działanie protekcyjne w schorzeniach typu [5,6]:
- zawał mięśnia sercowego
- udary mózgu
- zaćma, zwyrodnienia plamki ocznej
- choroby nowotworowe
Olej rydzowy jest bogaty także w związki fenolowe 128mg/kg, które podobnie do karotenoidów są tzw. zmiataczami wolnych rodników. Inhibitują powstawanie mutagennych związków (nitrozamin) oraz kancerogenów. W prostych słowach oznacza to, że są naszym sprzymierzeńcem w walce z procesami starzenia organizmu.
Obecność karotenoidów jest kluczowa w przypadku oleju rydzowego ponieważ jest to cecha go wyróżniająca na tle innych olei roślinnych. Obok β-karotenu zawiera on również zeksantynę oraz luteinę. Związki te są ogólnie kojarzone z ich dobroczynnym wpływem na funkcjonowanie narządu wzroku. Oświadczenia zdrowotne dla luteiny przedstawiały się następująco:
- Utrzymanie prawidłowego wzroku
- Wpływa na pigmentację plamki żółtej, pomaga utrzymać prawidłowe funkcjonowanie wzroku
- Zdrowie oczu
- Ochrona skory przed uszkodzeniem promieniami ultrafioletowymi (UV)
- Ochrona DNA, białek i lipidów przed uszkodzeniem oksydacyjnym
Dla luteiny i zeaksantyna stosowanych łącznie:
- Utrzymanie prawidłowego wzroku
- Ochrona DNA, białek i lipidów przed uszkodzeniem oksydacyjnym
- Poprawa wzroku
Wszystkie te oświadczenia są jednak obecnie oficjalnie odrzucone przez EFSA. Co to oznacza? Czy luteina i zeaksantyna jednak nie działają, a na rynku mamy przecież sporo suplementów wspomagających zdrowe widzenie. Można się zapytać o co chodzi?!
EFSA czy Europejski urząd do spraw bezpieczeństwa żywności ma za zadanie, jak sama nazwa wskazuje, bronić bezpieczeństwa żywności na rynku europejskim. Oświadczenia żywieniowe, które są stosowane w przypadku opisywania suplementów diety nie mogą nas wprowadzać w błąd. Należy pamiętać, że suplement diety to nie lek, a żywność więc nie może on posiadać właściwości produktów leczniczych. Ma on za zadanie wzbogacać i uzupełniać naszą dietę.Stąd też oświadczenia te zostały odrzucone ponieważ działanie zeksantyny i luteiny bardziej pasuje do kategorii produktów leczniczych.
Jako ciekawostkę należy jednak wskazać roślinę zawierającą te związki czyli aksamitkę rozpierzchłą, która posiada nadal aktywne oświadczenie: Przyczynia się do poprawy ostrości wzroku. Reasumując tworzenie suplementów diety to nie lada sztuka.
Wracając do faktów warto wspomnieć ile dokładnie tych związków znajduję się w oleju rydzowym :
- β-karoten – 115-126 mg/kg
- zeaksantyna – 4,8-6,12 mg/kg
- luteina 13,9-16,8 mg/kg
Zawartość ogólna karotenoidów w oleju rydzowym kształtuje się od 136 do 183 mg/kg w zależności od gatunku lnianki. Dla porównania olej słonecznikowy zawiera ich ok. 21/mg/kg.[2] Olej rydzowy z lnianki dzięki naturalnie występującej kompozycji tych trzech związków jest szczególnie korzystny dla zdrowia.
Zastosowanie Oleju Rydzowego w Kosmetyce
Naturalnie wysoka zawartość karotenoidów w oleju rydzowym czyni go interesującym surowcem dla przemysłu kosmetycznego. W czasie wzrastającego popytu na kosmetyki naturalne interesujące oleje roślinne są szczególnie cenne.
Olej Rydzowy na Skórę
Olej rydzowy bogaty jest w tokoferol czyli witaminę E oraz wcześniej wspomniane nienasycone kwasy tłuszczowe, które tworzą cement międzykomórkowy w warstwie rogowej naskórka. Wszystkie te składniki razem występujące w oleju rydzowym wpływają korzystnie na procesy fizjologiczne skóry. Odbudowują naturalny płaszcz lipidowy oraz wzmacniają barierę naskórkową chroniąc skórę przed utratą wody.
Wysoka zawartość związków fenolowych i tokoferoli występująca w oleju rydzowym sprawia, że wpływa on korzystnie na :
- przyspiesza proces gojenia ran, odleżyn, oparzeń i owrzodzeń
- łagodzi objawy atopowego zapalenia skóry oraz wszelkiego rodzaju wypryski i dermatozy [3]
Olej Rydzowy dla Kobiet
W przemyśle olejarskim potencjał danej rośliny określany jest poprzez zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych NNKT oraz obecność związków antyoksydacyjnych. [2] Omówiona wcześniej unikalna kompozycja kwasów omega-3 do 6 w oleju rydzowym stała się przedmiotem badań klinicznych przeprowadzonych w Katedrze i Zakładzie Bromatologii, Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.
Przedmiotem badań było określenie wpływu wybranych olejów roślinnych (tłoczonego na zimno oleju rydzowego i rzepakowego) na parametry profilu lipidowego w grupie kobiet. Kobiety poddane badaniu zostały zdiagnozowane w kierunku dyslipidermii czyli stwierdzono u nich podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego w surowicy krwi. Dotyka ono szczególnie często kobiety w przedziale wiekowym pomiędzy 50 a 60 rokiem życia i przypuszczalnie jest ono wynikiem przejścia procesu menopauzy i związanym z nim zanikiem czynności hormonalnych.
Badaniem objęto grupę 27 kobiet, które przez okres 6 tygodni spożywały 30g tłoczonego na zimno oleju rydzowego lub rzepakowego w zależności od przynależności do badanej grupy. W obu grupach oznaczono profil lipidowy w surowicy krwi przed przystąpieniem do badania.
Badanie miało na celu również potwierdzenie, że prawidłowo zbilansowana dieta opierająca się na zdrowych tłuszczach pozwala obniżyć poziom cholesterolu całkowitego. Co najważniejsze należy znacząco zmniejszyć spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych i zastąpić je nienasyconymi kwasami tłuszczowymi NNKT, obecnymi w olejach roślinnych.
Pacjentki nie wiedziały do jakiej grupy przynależą i jaki olej spożywają. Miały jedynie obniżyć zawartość tłuszczy w diecie o 30g, które spożywały w postaci oleju. Średnia wieku pacjentek w obu grupach była podobna. Ponadto określono również parametr BMI by w prawidłowy sposób zinterpretować uzyskane wyniki.
W wyniku przeprowadzonych po 6 tygodniowej kuracji badań uzyskano następujące wyniki:
- Spożywanie tłoczonych na zimno olejów roślinnych: rydzowego i rzepakowego wpłynęło istotnie na zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego w surowicy krwi. Ponadto w grupie kobiet stosujących olej rydzowy zaobserwowano istotną różnicę w stężeniu cholesterolu frakcji LDL, potocznie zwanego złym cholesterolem. Średnie wartości cholesterolu frakcji LDL przed rozpoczęciem badania wynosiły 156,2 +/-23,3 mg/dl a po 6 tygodniowej kuracji 140,1 +/- 28,3 mg/dl.
- Przeprowadzone badania potwierdziły, że stosowanie tłoczonego na zimno oleju rydzowego wpływa korzystnie na profil lipidowy a co za tym idzie może znaleźć zastosowanie w profilaktyce i leczeniu zaburzeń lipidowych u kobiet. [4]
Kwasy Tłuszczowe w Oleju Rydzowym
Zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych NNKT jest bardzo ważnym parametrem determinującym cele konsumpcyjne oleju. Są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu a organizm ludzki nie jest w stanie ich sam syntetyzować. Dlatego też prawidłowo zbilansowana dieta jest szczególnie ważna by zapobiegać chorobom cywilizacyjnym.
Badania jak i piśmiennictwo na całym świecie wyraźnie podkreśla, że poprzez odżywianie jesteśmy w stanie pomóc w leczeniu i wspomaganiu wielu chorób dietozależnych. Szczególnie ważne jest działanie kardioprotekcyjne i związany z nim wpływ na prawidłowy profil lipidowy.
Ciekawostka:
*Lepszy rydz niż nic- gdy brakowało tłuszczu zwierzęcego do okraszenia potraw używano oleju rydzowego. Inne wytłumaczenie tego porzekadła może wynikać z tego, że z racji tego, że lnianka rośnie na słabych glebach rolnicy cieszyli się chociaż z jej plonów, woleli lniankę niż przysłowiowe nic.
[2]. D. Kurasiak-Popowska, K. Stuper-Szablewska, J. Nawracała, Olej rydzowy z lnianki jako naturalne źródło karotenoidów dla przemysłu kosmetycznego.
[3]. B.B. Aggarwal, C. Sundaram, S. Prasad, R. Kannappan, Biochem. Pharmacol. 2010, 80, 1613.
[4]. M. Dobrzyńska, I. Boleslawska, J. Przysławski, Tłuszcze roślinne a profil lipidów w grupie kobiet z rozpoznaną dyslipidermią- badania wstępne. Probl Hig Epidemiol 2018, 99(2): 162-165.
[5]. Nagao A. Absorption and function of diet ary carotenoids. Forum Nutr 2009, 61: 55-63.
[6]. Ma L, Lin XM, Effects of lutein and zeaxanthin on aspects of eye health. J Sci Food Agric 2010, 90(1):2-12.