Wszystko o olejach słonecznikowych

Olej słonecznikowy jest jednym z najpopularniejszych olejów stosowanych w polskiej kuchni, zaraz obok oleju rzepakowego. Dwa najważniejsze rodzaje olejów słonecznikowych to natomiast: olej rafinowany, czyli oczyszczony oraz olej nierafinowany, tłoczony na zimno. Który z nich warto włączyć do swojej diety?

SPIS TREŚCI:

1. Olej do smażenia, czyli olej słonecznikowy rafinowany
2. Olej słonecznikowy nierafinowany zimnotłoczony
3. Czy olej słonecznikowy jest zdrowy?
4. Jak stosować olej słonecznikowy?
5. Jak dawkować olej słonecznikowy?
6. Olej słonecznikowy a olej rzepakowy
7. Olej słonecznikowy czy oliwa z oliwek?
8. Rodzaje olejów słonecznikowych – oleje smakowe

Olej do smażenia, czyli olej słonecznikowy rafinowany

Najlepiej znanym olejem słonecznikowym jest ten dostępny w każdym sklepie spożywczym, czyli olej rafinowany. Produkt ten poddaje się procesowi:

• oczyszczania,
• neutralizacji,
• dezodoracji,
• dewaksacji.

W efekcie można otrzymać olej klarowny, o długiej przydatności do spożycia, neutralnym smaku i zapachu oraz wysokiej temperaturze dymienia. Taki produkt jest zamknięty w plastikowej, przezroczystej butelce i nie wymaga przechowywania w lodówce. Co najważniejsze, nadaje się do smażenia i innych rodzajów termicznej obróbki potraw. Jest to jedna z najważniejszych różnic między olejem rafinowanym a nierafinowanym. Poza tym, warto podkreślić, że olej słonecznikowy rafinowany zawiera przede wszystkim kwasy tłuszczowe, takie jak kwas oleinowy, linolowy i palmitynowy, a także witaminę E. Charakteryzuje się niskim poziomem nasyconych kwasów tłuszczowych, dlatego poleca się go do smażenia osobom, które chcą zadbać o zdrowie serca i całego układu krwionośnego.

Olej słonecznikowy nierafinowany zimnotłoczony

Obok typowo kuchennego oleju słonecznikowego poddawanego rafinacji w sklepach można znaleźć także olej słonecznikowy nierafinowany tłoczony na zimno. Jak sama nazwa wskazuje, powstaje on w procesie tłoczenia surowych ziaren słonecznika, czemu nie towarzyszy wytwarzanie wysokich temperatur. Taki olej nie jest też poddawany rafinacji, czyli oczyszczaniu. Dzięki temu finalny produkt okazuje się bogatszy w substancje odżywcze cenne dla zdrowia. Co jednak warte podkreślenia, olej zimnotłoczony nadaje się wyłącznie do stosowania na zimno – nie należy podgrzewać go, stosować do smażenia, pieczenia ani innych rodzajów obróbki termicznej potraw.

Warto wiedzieć również, że olej zimnotłoczony trzeba przechowywać w oryginalnym opakowaniu, którym powinna być butelka z ciemnego szkła, nieprzepuszczająca promieni słonecznych. Zamknięty olej można trzymać w szafce kuchennej, z dala od światła i źródeł ciepła (np. piekarnik, kuchenka). Po otwarciu olej zimnotłoczony należy natomiast przechowywać w lodówce i spożyć w ciągu około 4 tygodni. W przeciwieństwie do oleju rafinowanego, produkt zimnotłoczony nierafinowany ma bowiem krótki termin przydatności. Jego świeżość gwarantuje zaś wysoką zawartość istotnych dla zdrowia substancji odżywczych i najsilniejsze działanie prozdrowotne dla organizmu.

Czy olej słonecznikowy jest zdrowy?

Olej słonecznikowy tłoczony na zimno może pochwalić się wyrazistym smakiem nasion słonecznika oraz stosunkowo neutralnym zapachem. Jego duży atut stanowi wysokie stężenie witaminy E, która ma właściwości antyoksydacyjne i jest dzięki nim nazywana witaminą młodości.

Poza tym, w składzie oleju słonecznikowego należy wyróżnić też:

• karoten,
• sterole roślinne,
• lecytynę,
• witaminę A, B, D, PP,
• kwasy tłuszczowe nienasycone, w tym przede wszystkim omega 6.

Dzięki zawartości witaminy E olej słonecznikowy pozwala opóźnić proces starzenia się skóry, zwalczyć stany zapalne w organizmie, a także zapobiec rozwojowi nowotworów czy zwiększyć wytrzymałość naczyń krwionośnych. Witamina A w oleju słonecznikowym sprawia z kolei, że produkt ten poprawia stan skóry, jakość widzenia czy odporność organizmu. Dzięki witaminie B słonecznik wspiera pracę układu nerwowego, poprawia pamięć i koncentrację, a także ogólne samopoczucie. Z kolei za sprawą witaminy D olej słonecznikowy wzmacnia kości i zęby, wspiera pracę układu krążenia oraz poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego.

Dzięki zawartości witaminy E olej słonecznikowy pozwala opóźnić proces starzenia się skóry, zwalczyć stany zapalne w organizmie, a także zapobiec rozwojowi nowotworów czy zwiększyć wytrzymałość naczyń krwionośnych.

Najważniejszym składnikiem oleju słonecznikowego jest jednak kwas linolowy, czyli kwas omega 6. Jest to jeden z dwóch Niezbędnych Nienasyconych Kwasów Tłuszczowych, którego organizm nie potrafi wytwarzać samodzielnie, a którego jednocześnie potrzebuje między innymi dla sprawnej pracy układu nerwowego i odpornościowego. Sięgając po olej słonecznikowy można:

• obniżyć poziom cholesterolu we krwi,
• usprawnić pracę układu nerwowego,
• usprawnić pracę układu pokarmowego,
• zmniejszyć ryzyko rozwoju miażdżycy,
• zmniejszyć ryzyko zawału serca,
• poprawić funkcje mózgu,
• przeciwdziałać zapaleniu stawów,
• wzmocnić odporność.

Olej słonecznikowy ma też właściwości przeciwzapalne, wykorzystywane między innymi w leczeniu stanów zapalnych jamy ustnej. Aby oczyścić jamę ustną olejem słonecznikowym, wystarczy użyć jednej łyżeczki produktu do ssania przez około 15 minut. Następnie olej należy jednak wypluć, nie połykać. Praktyka ssania oleju słonecznikowego pomaga także na ból i podrażnienia gardła.

Jak stosować olej słonecznikowy?

Olej słonecznikowy można wykorzystać zarówno w kuchni, jak i w pielęgnacji. Ponieważ olej tłoczony na zimno nie nadaje się do obróbki termicznej potraw, należy stosować go dopiero podczas serwowania przestudzonych dań, takich jak zupa krem, gotowane ziemniaki czy kasza. Olej doskonale sprawdzi się również jako dressing do sałatek i surówek. Można wykorzystać go do przygotowania domowego majonezu, pesto i innego typu past. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby olejem słonecznikowym smarować pieczywo w zastępstwie masła lub margaryny, a także aby dodawać niewielką ilość oleju do koktajli i smoothie. Tłuszcz jest niezbędnym nośnikiem dla witamin, dlatego sprawia, że organizm może przyswoić jeszcze więcej korzystnych dla zdrowia substancji z warzyw i owoców.

Olej zimnotłoczony z pestek słonecznika pozwala zadbać również o stan włosów, skóry i paznokci. Dzięki niemu skóra staje się bardziej elastyczna, nawilżona i wygładzona. Zawartość witaminy E w oleju słonecznikowym sprawia, że produkt ten działa przeciwstarzeniowo – neutralizuje wolne rodniki odpowiedzialne za proces starzenia się komórek. Olej można dodawać zatem do kosmetyków drogeryjnych, np. kremów, a także stosować samodzielnie na przykład w formie serum. Produkt nadaje się również do olejowania włosów i wcierania w płytki paznokci. Można wzbogacać nim gotowe odżywki i maski, aby uelastycznić kosmyki, odżywić je i dodać im blasku.

Olej zimnotłoczony z pestek słonecznika pozwala zadbać również o stan włosów, skóry i paznokci. Dzięki niemu skóra staje się bardziej elastyczna, nawilżona i wygładzona.

Jak dawkować olej słonecznikowy?

Olej słonecznikowy można włączyć do swojej diety wraz ze spożywanymi posiłkami lub przyjmować osobno – na łyżeczce. Produkt nadaje się do zażywania zarówno rano, jak i wieczorem, na czczo, w trakcie i po posiłku. Zalecana dzienna porcja oleju słonecznikowego to 1 – 2 łyżeczki na dobę. Warto pamiętać bowiem, że chociaż organizm potrzebuje kwasów tłuszczowych do normalnej pracy, to są one dla niego również źródłem energii i zawierają dużą ilość kalorii (około 800 kcal w 100 ml).

Należy podkreślić również, że około 56% składu oleju słonecznikowego to nienasycone kwasy tłuszczowe omega 6. Tymczasem w zdrowej diecie niezwykle istotne jest spożycie kwasów tłuszczowych omega 6 i omega 3 w odpowiedniej proporcji, tj. 1:5. Kwasy omega 3 stanowią zaledwie 0,5% składu oleju słonecznikowego. Oznacza to, że aby czerpać w pełni z prozdrowotnych właściwości tego produktu, należy włączyć do swojej diety proporcjonalnie większą ilość dobrych źródeł kwasów omega 3. Są nimi przede wszystkim tłuste ryby morskie, ale także olej lniany i różnego rodzaju pestki, nasiona, ziarna czy orzechy.

Olej słonecznikowy a olej rzepakowy

Główną alternatywą dla oleju słonecznikowego jest olej rzepakowy. Czym różnią się te produkty z punktu widzenia właściwości prozdrowotnych? Olej słonecznikowy zawiera większą ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz większą ilość witaminy E niż olej z rzepaku. Z kolei olej rzepakowy może pochwalić się najniższym udziałem nasyconych kwasów tłuszczowych, uznawanych za mniej korzystne dla zdrowia, a także wyższą zawartością witaminy A i K w składzie. Oba produkty mają jednak dosyć zbliżone właściwości i zastosowanie.

Olej słonecznikowy czy oliwa z oliwek?

Olej słonecznikowy bardzo często występuje obok oliwy z oliwek lub jest nią wzbogacany. Oba produkty są bardzo korzystne dla zdrowia organizmu. Oliwa zawiera jednak znacznie mniejsze ilości witaminy E, a większe witaminy K. Jej proporcja omega 6 do omega 3 wynosi 9:1, co stanowi lepszy wynik niż ma to miejsce w przypadku oleju słonecznikowego. Niemniej jednak głównym składnikiem oliwy jest jednonienasycony kwas tłuszczowy omega-9, a w diecie przeciętnego Polaka problem stanowi przede wszystkim niedobór kwasów omega 3.

Rodzaje olejów słonecznikowych – oleje smakowe

Warto wspomnieć, że wśród olejów słonecznikowych zimnotłoczonych można wyróżnić także szczególne produkty – oleje smakowe z naturalnymi aromatami. Podobnie jak ma to miejsce w przypadku oliwy z oliwek, smak i zapach oleju słonecznikowego mogą zostać wzbogacone za pomocą:

• trufli,
• borowików,
• ostrej papryki,
• orzechów włoskich,
• pieprzu,
• czosnku,
• bazylii,
• pomidorów,
• imbiru,
• prażonej cebuli.

Takie naturalne dodatki smakowo-aromatyczne sprawiają, że neutralny olej słonecznikowy staje się niezwykle wyrazisty i znacząco wzbogaca smak różnych potraw czy przekąsek. Można dodawać go do warzyw w sałatkach i surówkach, aby podbić ich smak i łatwiej włączyć je do swojej codziennej diety. Smakowe oleje świetnie sprawdzają także jako dodatek do pieczywa lub baza do takich wyrobów, jak hummus, pesto, majonez czy sos sałatkowy.

Na uwagę zasługuje także wyjątkowy olej tłoczony z pestek prażonego słonecznika. Podprażone ziarna zyskują bowiem przyjemny, wyraźnie orzechowy, nieco słodszy smak oraz niezwykle apetyczny aromat. Powstający z takich nasion słonecznika olej ma zupełnie inne walory smakowe i zapachowe niż olej z nasion surowych. Doskonale sprawdza się nie tylko do dań wytrawnych, ale i do deserów.

Olej słonecznikowy jest równie popularny, co olej rzepakowy czy oliwa z oliwek, a przy tym często niedoceniany. Warto pamiętać więc, że stanowi on bardzo dobre źródło kwasów omega 6 oraz witaminy E w codziennej diecie. Najkorzystniejszy dla zdrowia jest natomiast ten zimnotłoczony i nierafinowany, choć oczyszczony świetnie sprawdza się do smażenia i pieczenia.